Bakłażan

1/6

Charakterystyka

Prawidłowa nazwa botaniczna bakłażana to psianka podłużna z gatunku roślin rodziny psiankowatych. Znana jest głównie pod nazwami jako oberżyna lub bakłażan, ale również jest nazywana gruszką miłości.

Osiąga wysokość około 1 m. Ma mocno rozgałęzione pędy, na których osadzone są duże mięsiste liście. Drobne niebieskie kwiaty są typowe dla gatunku psiankowatych.

Owoc bakłażana jest wydłużony lub kulisty. Wielkość od 10 do 30 cm. Owoce są soczyste w kolorze fioletowym lub brunatnym. Współczesne krzyżówki mają owoce owalne, okrągłe lub w kształcie gruszki, a ich skórka może przybrać fioletową, żółtozieloną lub białą barwę. Owoce mogą ważyć do 1 kg jeśli są hodowane w odpowiednich warunkach.

Bakłażan pomimo, że uważany jest za warzywo i tak też jest wykorzystywany w kuchni, to jednak jest owocem.

Smak

Większość odmian ma smak lekko gorzki.

Zapach

Jest warzywem (owocem) bezzapachowym.

Kolor

Gładka skórka bakłażana ma fioletową barwę, natomiast jego miąższ jest biały. Owoc ten może występować również w innych kolorach, od czerwieni do żółci, może również być paskowany. Jednak najbardziej popularną odmianą jest fioletowa.

Ocena świeżości

Oceniając świeżość bakłażana, powinniśmy sprawdzić czy skórka jest jędrna, a miąższ twardy. Podczas zakupów wybieramy bakłażany, które nie mają plam, przebarwień, są błyszczące i stosunkowo ciężkie.

Pochodzenie

Bakłażan jest rośliną podzwrotnikową, pochodzącą z tropikalnej Afryki, Arabii i Indii. Hodowana jest w parnych tropikach i subtropikach na całym świecie od Indii Zachodnich po Filipiny. Hiszpański klimat jest na tyle łagodny, że bakłażany mogą rosnąć na dworze, w ogrodach lub na polach. W chłodniejszych rejonach Europy, np. Wielkiej Brytanii czy krajach niderlandzkich uprawia się je w szklarniach, na małą skalę.

W Indiach i Afryce oberżyny stanowią istotny składnik jadłospisu ubogiej ludności.

Uprawa i pielęgnacja

Bakłażan jest rośliną jednoroczną. Kwitnie od maja do późnego lata, w czerwcu dojrzewają pierwsze owoce. Jeśli owoce nie chcą sie zawiązać, można wspomóc zapylanie za pomocą pędzelka.

W Polsce uprawiany jest wyłącznie w sprzyjających warunkach mikroklimatycznych.

Ta roślina psiankowata, spokrewniona z pomidorami, potrzebuje dużo ciepła. Bakłażany najlepiej rosną w szklarni lub pod folią, szczególnie na dobrze nawożonej ziemi np. obornikiem. Gdy jest ciepło, tunel lub szklarnie należy otworzyć, żeby umożliwić pszczołom zapylenie roślin.

Rozsada flancowana jest w maju. Te ciepłolubne rośliny wymagają stanowisk zacisznych i dobrze nawodnionych, najlepiej w szklarni, na glebie zasobnej. W okresie wegetacji bakłażany potrzebują obfitego nawadniania. Ponadto trzeba je przywiązywać do palików. Słupki należy wbić w ziemię w odległości 2,5-5 cm od sadzonek. Podobnie jak w przypadku pomidorów należy obrywać pędy boczne, pozostawiajac jedynie pęd główny. Jeśli chcemy otrzymać dorodne owoce, po zapyleniu powinno na pędzie pozostać tylko pięć kwiatów.

Mimo iż chropowate, twarde liście bakłażana doskonale znoszą wysokie temperatury, to jednak łodygi u nasady przy powieżchni należy obłożyć sporą warstwą siana, rozdrobionych liści lub innym biodegradowalnym materiałem. Dzięki temu ziemia pozostanie względnie chłodna i wilgotna, a chwasty nie będą miały możliwości zaatakowania roślin.

Roślina zamiera przy temperaturze mniejszej niż zero stopni. Jeżeli temperatura spadnie mniej więcej poniżej piętnastu stopni to zostanie wstrzymany rozwój owocu.

Bakłażany rosną nie tylko na wysokość, ale i na szerokość, dlatego pomiędzy poszczególnymi roślinami należy zostawić sporo wolnej przestrzeni. Kolejne sadzonki powinny znajdować się w odległości około 60-90 cm od siebie.

W przypadku wystąpienia fali chłodów należy przesunąć termin sadzenia bakłażanów do czasu, aż na zewnątrz zrobi się ciepło. Trzeba trzymać wówczas rozsadę w ciągu dnia pod przykryciem w słonecznym miejscu na zewnątrz, a na noc zabierać do domu.

Należy pamiętać o podlewaniu roślin, ponieważ w przeciwnym razie bakłażany będą drobne i gorzkie. Potrzebują solidnej, regularnej dawki wilgoci, jednak nie na tyle dużej, by grunt zrobił się mokry. Idealnie sprawdzi się system nawadniania kropelkowego lub wąż nawadniający.

Bakłażanów nie sadzimy na miejscach, które uprzednio zajmowały papryka, ziemniaki czy pomidory.

Odmiany bakłażana – Liona, Epic, Bonica i Adona.

Łodyga

Często jest pokryta kolcami w zależności od odmiany.

Liście

Jajowate, chropowate i twarde, niekiedy z płytkimi wcięciami na brzegach o długości do 15 cm. Wyrastają na dość długich ogonkach.

Kwiaty

Korona kwiatu w kształcie rurki, zakończona jest pięcioma płatkami w kolorze niebieskim lub fioletowym i żółtym środku. Kwiaty wyrastają pojedynczo lub w kiściowatych kwiatostanach z kątów liści. Mają kolczasty, 5-działkowy kielich, 1 słupek i 5 pręcików.

Szkodniki i choroby

Małe, czarne robaczki to prawdziwa zmora bakłażanów. Jednak mimo licznych małych dziurek w liściach, których są one przyczyną, dojrzała, zdrowa roślina jest w stanie bez problemów produkować owoce. Innymi szkodnikami atakującymi bakłażany mogą być mszyce, przędziorki, wciornastki i stonka. Należy je zwalczać metodami biologicznymi np. za pomocą pułapek lepowych. Roślina może być również atakowana przez szarą pleśń.

Zbiory i przechowywanie

Bakłażany zebrane zbyt wcześnie lub zbyt późno są gorzkie w smaku, dlatego wybranie odpowiedniego terminu zbiorów to największa sztuka w procesie ich hodowli. Idealny bakłażan osiąga stały rozmiar, ma błyszczącą skórkę, a po rozkrojeniu widoczne są grupy miękkich, małych, dobrze uformowanych, choć wciąż niedojrzałych nasion. Bakłażany, w których nie widać nasion są niedojrzałe, a te, których nasiona są twarde, duże i ciemne uważa się za przejrzałe.

Bakłażany odcina się za pomocą sekatora pozostawiając krótki ogonek łodygi. Dobrze trzeba je opłukać pod bieżącą wodą, osuszyć i umieścić w lodówce na maksymalnie kilka dni.

Przy ciepłym lecie i odpowiedniej pielęgnacji, pierwsze warzywa zbiera się po około trzydziestu dniach od momentu kwitnienia.

Historia

Pierwsze wzmianki o uprawie bakłażanów pochodzą z Chin z V wieku p.n.e. Przypuszcza się, że uprawiano je już wcześniej w Indiach. Bakłażany zawędrowały z Azji do Europy wraz z muzułmańskimi hordami kalifatu Umajjadów, które dotarły do Hiszpanii przez północną Afrykę w VII w.

Bakłażany zostały sprowadzone do Europy przez Arabów. Początkowo były uprawiane jako rośliny ozdobne aby następnie stać się smakołykiem na królewskich stołach.

W Polsce zaczęto je uprawiać w piętnastym wieku, natomiast na stoły jako warzywo trafiły dopiero w dziewiętnastym wieku. Wcześniej zdobiły tylko pomieszczenia.

Ciekawostki

Uważany jest za afrodyzjak.
W XIV wieku we Włoszech panował przesąd, że bakłażany są trujące, a wręcz wywołują szaleństwo. Z tego powodu nazwano je "szalonymi jabłkami" i uprawiano je tylko jako roślinę ozdobną.
Bakłażan ma również swoje święto, które obchodzone jest w wielu krajach i przypada ono 10 marca. Nazwane jest "Świętem Bakmana". Jego obchodom towarzyszy jedzenie ogromnych ilości bakłażanów.

Kulinaria

Bakłażany nadają się do smażenia, duszenia lub panierowania. Można je również smażyć na grillu, zapiekać lub faszerować. Natomiast gotowane bakłażany nadają się do przyrządzania smacznych past do smarowania pieczywa. Używany jest również do sosów, dipów i zapiekanek.

Najlepsze do jedzenia są młode bakłażany, gdyż nie mają wyczuwalnej goryczy. Przed przyrządzeniem, warzywa należy umyć i usunąć listki kwiatu wraz z nasadą. Bakłażana nie obiera się, gdyż mógłby utracić wiele wartości odżywczych. W celu pozbycia się goryczy najlepiej posypać go solą i skropić sokiem z cytryny. Posypanie bakłażana solą przed smażeniem zmniejszy wchłanianie przez niego tłuszczu. Pokrojony bakłażan szybko czernieje, zatem należy go kroić w ostatniej chwili przed użyciem. Przed czernieniem ochroni kawałki bakłażana marynata z soli, octu i soku z cytryny. Do jego krojenia nie należy używać noża ze stali węglowej, ponieważ zostawi ciemne plamy oraz nada mu metaliczny posmak.

Bakłażany przechowuje się w lodówce do 2 tygodni, luzem, bez opakowania. Chłodzenia wymagają jedynie w klimacie gorącym. Przecięte bakłażany owija się folią, a przed spożyciem odcina odbarwioną część.

Wskazania i przeciwskazania

Wskazania

Niektóre, współczesne badania potwierdzają zawartość w bakłażanach substancji ograniczających miażdżycowe i nowotworowe zagrożenie spowodowane stosowaniem zbyt tłustej, mięsnej diety.
Obniża poziom cholesterolu we krwi.
Badania dowiodły, że błonnik zawarty w bakłażanach dobrze wpływa na układ trawienny i zapobiega oraz pomaga w leczeniu raka okrężnicy. Dzieje się tak, gdyż podczas trwienia bakłażany absorbują toksyny znajdujące się w organiźmie i układzie trawiennym. W związku z tym po zjedzeniu porcji bakłażanów i wydaleniu tego co po nich pozostało, nasz organizm jest odrobinę zdrowszy i trochę oczyszczony niż zanim je skonsumowaliśmy. Skóra bakłażana zawiera więcej błonnika niż reszta tego owocu.
Pomaga stracić na wadze. Błonnik zawarty w bakłażanach powoduje, że dłużej czujemy się nasyceni po zjedzeniu posiłku. Bakłażany posiadają mało kalorii i wypełniając nasz żołądek nie powodują uczucia obciążenia. Dlatego właśnie bakłażany są tak skuteczne w walce z nadwagą, gdyż posiadają mało kalorii i tłuszczu. Należy jednak pamiętać, że bakłażan smażony lub nadziewany i zapiekany, nie zależnie jak dobrze smakuje, może zawierać za dużo tłuszczu i nie koniecznie pomóc nam w utracie wagi.
Poprawia koloryt skóry. Jak mówi stare porzekadło „Jesteś tym co jesz”. Kiedy spożywamy bakłażany, nasza skóra czerpie wiele korzyści z wody, minerałów i innych substancji odżywczych zawartych w owocach. Rezultatem jest jaśniejsza, czystsza i bardziej gładka skóra.
Zdrowe paznokcie i włosy. Tak jak nasza skóra czerpie korzyści ze związków znajdujących się w bakłażanie, tak samo nasze paznokcie i włosy.
Chroni serce. Związki organiczne zawarte w bakłażanie, zwłaszcza bioflawonoidy nie tylko pomagają w obniżeniu poziomu cholesterolu, ale również rozluźniają naczynia krwionośne, odbudowują tętnice i pomagają w lepszym i bardziej efektywnym krążeniu krwi. Bakłażany zawierają fitoskładniki, które zapobiegają zawałom serca, udarom mózgu oraz innym rodzajom krwotoków.
Zdrowy umysł. De facto, fitoskładniki bardziej niż sercu, pomagają naszemu mózgowi. Te składniki zwalczają wolne rodniki, które mają nagetywny wpływ na działanie naszego organizmu. Bakłażan to jedzenie dla mózgu, pomaga na jaśniejsze i szybsze myślenie oraz redukuje stres poprzez ochronę układu nerwowego.
Utrzymuje w równowadze poziom żelaza. Jaśli mamy za wysoki poziom żelaza, niewątpliwie bakłażan pomaga usunąć jego nadmiar. Jest to możliwe dzięki związkowi zwanemu nasunin. Jest bardzo silnym przeciwutleniaczem. Pomaga neutralizować wolne rodniki, przez co jest również świetnym fitoskładnikiem odmładzającym.
Najwięcej przeciwutleniacza nasunin znajduje się w skórce bakłażana. Właśnie dzięki temu związkowi zawdzięcza on swój fioletowy kolor i chroni przed słońcem oraz od niekorzystnych związków ze środowiska.
Pomaga rzucić palenie. Bakłażan zawiera małe ilości nikotyny. Jedząc bakłażana zmniejszamy zapotrzebowanie organizmu na ten właśnie składnik (oczywiście jeśli jesteśmy nałogowymi palaczmi).
Podnosi ogólną odporność organizmu. Zawarte w bakłażanie antyoksydanty podnoszą odporność naszego organiuzmu na zakażenia i infekcje.

Przeciwskazania

Są ciężkostrawne i niewskazane dla osób z chorobami przewodu pokarmowego, nerek i pęcherzyka żółciowego. A wszystko dlatego, że bakłażan zawiera kwas szczawiowy, który w dużych stężeniach działa drażniąco na skórę i błony śluzowe, ale nawet w ilościach spotykanych w żywności może być szkodliwy. Z jonami wapnia tworzy trudno rozpuszczalny szczawian wapnia, który osadza się w postaci kamieni w nerkach. Dlatego częste spożywanie dużych ilości warzyw zawierających ten kwas może być przyczyną kamicy nerkowej, a także niedomiaru wapnia w organizmie.
Warzywo nie jest polecane do jedzenia przez małe dzieci i kobiety w ciąży.
Obniża poziom żelaza. Dla osób z niskim poziomem żelaza, jedzenie bakłażanów nie jest wskazane, ze względu na zawartość substancji zwanej nasunin.
Bakłażana nie wolno jeść na surowo lub gdy jest niedojrzały, ze względu na zawartą toksynę, zwaną solaniną.

Składniki odżywcze

Dane ogólne w g w porcji 100 g

Woda 91.9
Białko ogółem 1.1
Białko zwierzęce 0.0
Białko roślinne 1.1
Węglowodany ogółem 6.3
Sacharoza 0.1
Laktoza 0.0
Skrobia 0.2
Błonnik pokarmowy 2.5

Dane ogólne w mg w porcji 100 g

Cholesterol 0.0

Witaminy w mg w porcji 150 g netto pieczony nadziewany zapieczony

witamina A (retinol) 0.01 0.01 0.10
β-karoten 0.06 0.06 0.245
witamina E (alpha-tokoferolu) 0.05 0.05 0.535
witamina B₁ (tiamina) 0.06 0.05 0.45
witamina B₂ (ryboflawina) 0.07 0.05 0.105
witamina B₃ (niacyna) 0.90 0.07 1.605
witamina B₆ (pirydoksyna) 0.12 0.09 0.80
witamina B₅ (kwas pantotenowy) 0.35 0.27 0.33
witamina C 7.50 4.16 3.78

Witaminy w µg w porcji 150 g netto pieczony nadziewany zapieczony

witamina D 0.00 0.00 0.12
witamina K 7.50 9.00 27.00
kwas foliowy 19.50 9.00 6.00
biotyna 1.20 1.50 1.80
witamina B₁₂ 0.00 0.00 0.75

Minerały w mg w porcji 100 g

Sód 2
Potas 305
Wapń 18
Fosfor 33
Magnez 16
Żelazo 0.6
Cynk 0.2
Miedź 0.01
Mangan 0.1

Energia w 150 g netto pieczony nadziewany zapieczony

Wartość energetyczna [kcal] 25.50 25.50 201.00

Wartość energetyczna [kJ] 106.76 106.76 841.545

Energia w 100 g netto gotowany nadziewany zapieczony

Wartość energetyczna [kcal] 17.00 17.00 134.00

Wartość energetyczna [kJ] 71.17 71.17 561.03

Aminokwasy mg w porcji 100 g

Izoleucyna 52
Leucyna 74
Lizyna 55
Metionina 13
Cystyna 6
Fenyloalanina 49
Tyrozyna 31
Treonina 43
Tryptofan 11
Walina 61
Arginina 66
Histydyna 27
Alanina 59
Kwas asparginowy 193
Kwas glutaminowy 215
Glicyna 47
Prolina 49
Seryna 48